(Xuân Dũng)
Nguyễn Duy là nhà thơ đương đại nổi tiếng của Việt Nam. Ông là tác giả của bài thơ quen thuộc "Tre Việt Nam" được đưa vào giảng dạy trong sách giáo khoa phổ thông và còn có nhiều bài thơ gây được tiếng vang trong dư luận, trong đó có bài " Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa".
Bắt đầu bài thơ là không gian tưởng niệm của một người con khi đã nhiều tuổi nhớ về người mẹ yêu dấu của mình, một nỗi hoài niệm sâu sắc trong im lặng của tâm tưởng:
Bần thần hương huệ thơm đêm
khói nhang vẽ nẻo đường lên Niết bàn
chân nhang lấm láp, tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào
Nhà thơ Nguyễn Duy mất mẹ từ sớm nên mỗi khi nhớ đến mẹ, thì tâm trạng của ông thường khắc khoải, bồi hồi khi vọng tưởng về đấng sinh thành. Và hình bóng mẹ hiện lên trong bời bời nỗi nhớ. Sự hồi tưởng theo khói nhang thành kính bay lên phủ đầy một không gian tâm tưởng, không gian hoài niệm, ước mơ khi nghĩ đến bóng hình của Mẹ.
Mẹ ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa...
Đó là một người mẹ quê kiểng, một người phụ nữ nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, quanh năm chân lấm tay bùn, quanh quẩn sau lũy tre làng. Một người mẹ lặng lẽ, hiền hòa, nhẫn nại và hy sinh vô bờ bến...Một người mẹ thường là lam lũ, thường là chân chất, thường là chịu thương chịu khó, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, gia tài chỉ có những lời ru, những câu tục ngữ quê mùa mà sâu sắc, những đạo lý ngàn đời, dù lấm láp bùn đất nhưng chẳng bao giờ cũ.
Cái cò... sung chát đào chua
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết những lời mẹ ru
Đúng là đi hết đời người vẫn chưa đi hết những lời mẹ ru. Bởi đó là đạo lý dân gian, là tình yêu thương mênh mông như trời như biển thì làm sao mà có thể đi hết được. Chúng ta đi trong cuộc đời nhưng có bao giờ đi trọn trong ước mơ của mẹ, của người mang nặng đẻ đau, của những ước mơ thiện lành như bùn đất, cỏ cây, như đồng quê mái rạ, vì trước mẹ, mỗi đứa con dù là nhà thông thái hay công hầu khanh tướng cũng đều nhỏ bé, luôn nhỏ bé trước bao la tình mẹ, một sự vĩ đại-khiêm nhường mà không bút mực, sách vở nào có thể nói hết.
Bao giờ cho đến mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ta trải chiếu ta nằm đếm sao
Dậy lên một ước ao của người con khi tuổi tác đã nhiều mà vẫn có một khát vọng quay về tuổi thơ, một tuổi thơ có thể vất vả, nhọc nhằn và cả đạn bom, nhưng là một tuổi thơ có Mẹ...và có Mẹ là có tất cả trong cuộc đời của mỗi người con như nhà thơ mơ ước...Những trò chơi con trẻ, những kỷ niệm tuổi thơ cứ tràn về như dòng sông tuôn chảy không bao giờ ngừng nghỉ, không bao giờ vơi cạn.
Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi
Một tuổi thơ đồng dao, ca dao, một tuổi thơ như cố tích, đẹp và lung linh, chứa chan ý nghĩa vì có Mẹ, những đứa con cũng lớn khôn, thành người là nhờ có Mẹ, nhờ được Mẹ dạy dỗ, yêu thương.
Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ... mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ chăng
Nguồn sữa vật thể, nguồn sữa tinh thần nuôi con thành người có ích, tất thảy là nhờ vào Mẹ, người Mẹ hiền minh và thường chẳng nhiều lời.
Nhìn về quê mẹ xa xăm
lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm mưa
ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương.
Bài thơ kết thúc bằng kỷ niệm và bằng cả tưởng tượng trong thơ, trong nỗi nhớ quay quắt của người con, những kỷ niệm theo ta suốt cả cuộc đời. Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa là một bài thơ hay và xúc động. Nó hay bởi tình cảm chân thực, cách thể hiện chân tình mà sâu sắc, dung hợp triết lý một cách tự nhiên, giản dị. Một bài thơ như thế đọng lại trong nhiều tâm hồn người đọc, được rất nhiều người nhớ và đồng cảm dài lâu.
(Ngâm Thơ: Ngồi Buồn Nhớ Mẹ Ta Xưa - Diễn Ngâm Phong Thủy)
|