-Lời:

Theo quan niệm cổ truyền của dân tộc ta thì mỗi năm âm lịch ứng với một con vật, như năm Dậu tức là năm con gà.

Trong đời sống của dân Việt, con gà bao đời gắn bó với cư dân nông nghiệp. Người nông dân một nắng hai sương, thức khuya dậy sớm nhờ tiếng gà thân thuộc. Con vật này đã thành chiếc đồng hồ báo thức sống động và thân thuộc của hầu hết gia đình Việt Nam trải suốt mấy ngàn năm. Hình ảnh con gà vượt qua giới hạn của một loại gia cầm cho trứng và cho thịt mà đã trở thành một biểu tượng không thể thiếu được sau lũy tre làng. Hình tượng gà đã có mặt trong dòng tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng làm nên hồn vía của nông thôn Việt Nam, xuất xứ từ đồng bằng Bắc Bộ. Bài thơ nổi tiếng “Bên kia sông Đuống” của thi sĩ tài danh Hoàng Cầm đã có những câu khá thần tình khi vẽ hồn vía dân gian Kinh Bắc : “Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong/Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”. Con vật thân quen này cũng đã đi vào trong lời ăn tiếng nói dân gian. Khi nói đến sự đoàn kết thì đồng bào nhắc nhở: “Khôn ngoan đá đáp người ngoài/Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”, phê phán nội bộ lủng củng lại những có câu như: “Gà nhà bôi mặt đá nhau”, “Con gà ghét nhau tiếng gáy”, tranh cãi không thống nhất ý kiến, khác nhau về quan niệm thì người ta bảo: “Ông nói gà, bà nói vịt”. Gà không chỉ gần gũi trong cuộc sống hàng ngày mà còn là con vật quan trọng nhất nhiết phải có khi cúng giỗ, lễ tết. Tục coi giò gà là một thói quen mê tín cũng có từ xưa. Trò chọi gà hay còn gọi là đá gà cũng là thú chơi tốn công và thu hút nhiều người xem ở rất nhiều những làng xóm và cả phố xá. Ngay trong võ thuật cổ truyền  có môn phái Kê quyền phỏng theo lối đánh của con gà  cũng nổi tiếng xưa nay. Tương truyền Hùng kê quyền là môn võ dựa vào lối đánh của gà do Nguyễn Lữ thuộc ba anh em Tây Sơn sáng tạo nên đã nổi danh từ thưở mới ra đời. Uy lực của môn võ này đã được nhiều cao thủ ghi nhận. Võ sư Ngô Bông đã nói về những điểm tinh túy của bài Hùng kê quyền: Các đòn đánh của bài quyền Hùng Kê cực kỳ chuẩn xác và biến ảo. Cái thần thái của bài quyền là sử dụng sức mạnh của thủy (nước) để đánh đối phương. Mà... nước mà chảy là mạnh lắm và không thể nào tránh né cho khỏi. Các đòn đánh của bài quyền Hùng Kê cũng vậy. Nó đánh vây tứ bề, dùng ba đến bốn mũi giáp công chỉ nhằm đánh vào một điểm, đánh từ dưới thấp lên cao, từ trên cao phủ đầu xuống thấp.

 Nhiều năm dậu vang lừng trong lịch sử như năm Kỷ Dậu 1789, Quảng Trung đại phá quân Thanh hay năm Ất Dậu 1945 cả nước ta làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám long trời lở đất. Chuyện năm dậu và  con gà xem ra nói cả ngày không hết.

Quảng Trị được nhiều nơi biết đến qua bài ca dao con gà Kẻ Diên kể về câu chuyện người  dân quê gặp nhiều khốn khó đến tận cùng nhưng vẫn không khuất phục, không ngã lòng trước những thử thách nghiệt ngã của cuộc đời và số phận. Con gà trong tâm thức dân gian Quảng Trị khi bước vào ca dao đã trở nên một hình tượng bi tráng, hiện thân cho một hy vọng dù trong những hoàn cảnh ngặt nghèo, đắng cay nhất. Đó cũng nội dung và đặc biệt là là kết thúc như một thông điệp của niềm tin và hy vọng của bài ca con gà Kẻ Diên của vùng quê Hải Lăng. Và trong đời sống bề bộn hôm nay, con gà vẫn có vị trí với những người yêu chuộng nghệ thuật. Hình tượng con gà vẫn thôi thúc cho nhiều người tìm hiểu và sáng tạo. Thật là một bài học quý giá vô ngần.

Khi mùa xuân bắt đầu gõ cửa, trong không khí tất bật, chúng tôi đến thăm nhà thư pháp Lê Đàn. Đây là một người cao tuổi vẫn luôn quý trọng văn hóa cổ truyền. Ông tự học và say mê vẽ tranh theo 12 con giáp. Năm nay ông lại vẽ con gà của Đinh Dậu 2017. Tranh gà của ông chân mộc, mang nặng tình yêu của tác giả đối với con vật thân gần bao đời nay với con dân nước Việt.

*Ông Lê Đàn, phường 1, tp Đông Hà, Quảng Trị, nói

Cuộc sống dù bận rộn bao việc lo toan nhưng trong một góc phố vẫn có người lặng lẽ như ông ghi dấu thời gian bằng những phác thảo về con vật biểu tượng cho một năm âm lịch. Bức tranh gà của ông đã đem lại niềm vui cho con trẻ trong lớp học mầm non, khiến cô trò thêm phấn khích khi đối diện với con gà của năm Đinh Dậu đã đến trước hiên nhà.

*Ông Lê Đàn, nói

Con gà với vẻ ngoài hiền lành hay oai vệ bao đời làm bạn với con người, đem lại nhiều cảm hứng cho văn học nghệ thuật. Và trong đời sống bề bộn hôm nay, con gà vẫn có vị trí với những người yêu chuộng nghệ thuật. Hình tượng con gà vẫn thôi thúc cho nhiều người tìm hiểu và sáng tạo.

*Họa sĩ Trương Đình Dung, nói

Mùa xuân đã về theo quy luật vĩnh hằng của đất trời với hy vọng năm mới tốt lành. Dù cho còn nhiều khó khăn, thử thách thì vẫn một lòng tin yêu, lạc quan để sống như câu ca kết thúc bài con gà Kẻ Diên : “Đừng than phận khó ai ơi/Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây.” Mong rằng hạnh phúc và an lành hãy đến với tất cả những ai sống hết mình với cuộc đời này như gan ruột mùa xuân.