Chuyên mục Đất và người: 13.6.2022

Trailler: Làng Trung Yên, xã Triệu Độ, huyện Triệu Phong tựa mình bên con sông Thạch Hãn hiền hòa. Từ dòng phù sa như nguồn sữa ngọt ngào của mẹ đã tưới tắm nên đất đai ở đây quanh năm trù phú, tốt tươi. Trải qua hàng trăm năm với chiến tranh và những trận lụt bão lịch sử, trong nhịp sống của xã hội hiện đại, ít ai biết ngôi làng này hiện vẫn còn lưu giữ nguyên vẹn “kho báu độc nhất vô nhị” với 19 bản sắc phong từ các triều đại phong kiến. Đó là cách con cháu làngTrung Yên thể hiện tấm lòng thành kính với những bậc tiền nhân đã có công “khai thiên lập ấp” dựng xây quê hương tươi đẹp như ngày hôm nay...

NGÔI LÀNG CỔ VỚI NHỮNG BẢN SẮC PHONG

Đình làng Trung Yên, xã Triệu Độ, huyện Triệu Phong tọa lạc trên một bãi đất rộng, thoáng đãng. Tương truyền ngôi đình này có từ khi vị tiền hiền của làng chiêu dân, lập ấp. Điều đặc biệt là nơi đây hiện đang lưu giữ 19 sắc phong của triều đình nhà Nguyễn, từ thời Minh Mạng đến Khải Định. Đây được xem là những báu vật cổ có niên đại trên 200 năm tuổi vẫn được nhân dân địa phương nâng niu, gìn giữ.

Dâng nén hương xin phép vị thành hoàng được mở những bản sắc phong, đại diện hội đồng trưởng các dòng tộc, hội chủ làm lễ tại đình làng với sự uy nghiêm, tôn kính dành cho các vị tiền nhân bởi sắc phong là “báu vật của làng, được thờ phụng rất tôn nghiêm nên muốn làm gì đều phải kinh cáo”. Sau khi báo cáo với các vị thành hoàng, các vị bô lão của làng thận trọng đưa một hộp tráp hình chữ nhật được treo ở giữa mái đình xuống- trong đấy chính là nơi chứa đựng các sắc phong cổ của làng.  

Những bức sắc phong bảo quản cẩn thận trong hộp gỗ dường như không chịu ảnh hưởng của thời gian vẫn còn nguyên những họa tiết hoa văn rồng phượng in chìm, dấu triện đỏ, những dòng chữ Hán màu đen trên bản giấy dó vẫn rõ ràng thể hiện các đời vua triều Nguyễn như: Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định. Là “báu vật” vô giá của tiền nhân truyền lại, không chỉ có giá trị văn hóa lịch sử lâu đời, những bản sắc phong còn thể hiện đời sống tâm linh và dấu ấn văn hóa làng xã đậm nét.

P/v: Ông Trương Văn Bảo- Hội chủ làng Trung Yên- Triệu Độ- Triệu Phong- Quảng Trị

Sắc phong là một loại hình văn bản đặc biệt thể hiện quyền lực của nhà nước phong kiến ngày xưa có giá trị lớn trong đời sống văn hóa, tinh thần ở các làng xã. Những bản sắc phong của làng một chứng tích lịch sử ghi lại đầy đủ “thuật nhi bất tác” công lao, sự đóng góp của các vị thần đã có công “khai thiên lập ấp” mở mang bờ cõi quê hương cũng như bảo vệ bình yên cho mọi người.

Trong 19 sắc phong của làng Trung Yên hiện nay, có sắc phong lâu nhất là từ thời Minh Mạng đời thứ 7 năm 1826 đến bây giờ đã được 191 năm. Đặc biệt trong thời vua Khải Định có ban sắc “Tiền khai khẩn”. Theo truyền thuyết các cụ cao niên trong làng kể lại sắc phong  này xác định vị trí cũng như sở hữu đất đai với ranh giới cụ thể tại thời điểm này để người dân sống ổn định không tranh chấp với các làng lân cận. Những sắc phong còn lại chủ yếu nói về công lao các vị “thần hoàng”. Nội dung chính của các bản sắc phong này truyền đạt công đức của những vị thần được nhà vua sắc phong, cũng như yêu cầu các thế con cháu sau này cần phải thờ phụng và biết đến quê hương, nguồn cội, bảo vệ đất nước. Đồng thời, dặn dò con cháu phải sống đoàn kết, yêu thương, đùm bọc lẫn nhau…

P/v: Ông Trương Thanh Hải,  làng Trung Yên- Triệu Độ- Triệu Phong- Quảng Trị

Được hình thành cách đây hơn 300 năm, làng Trung Yên, xã Triệu Độ, huyện Triệu Phong  nằm nép mình bên dòng sông Thạch Hãn, quanh năm người dân tảo tần với việc đồng áng. Để có thể bảo tồn trọn vẹn 19 sắc phong cho đến ngày nay, người dân Trung Yên đã tốn không ít công sức. Các bô lão trong làng kể lại rằng, thời chiến tranh, cả làng chuyền tay nhau giữ sắc phong được cất giữ trong đình làng, miếu mạo, đến nhà dân... Hết chiến tranh lại đến lũ lụt, người làng có thể bỏ lại gia sản nhưng nhất quyết không bỏ sắc phong bởi “còn sắc là còn làng”.

Thời gian trải qua nhiều thăng trầm với những biến cố lịch sử khác nhau, cuộc sống của người dân làng Trung Yên đã bắt nhịp với sự đổi thay, mới mẻ, với những sinh hoạt, lao động của cuộc sống thường nhật.. nhưng những sắc phong ấy luôn được bao thế hệ người dân nâng niu, cất giữ bởi đó cũng chính là cách họ thực hiện những lời căn dặn của tiền nhân đi trước luôn nỗ lực dựng xây quê hương ngày càng ấm no, khởi sắc. Vào ngày rằm tháng 6 hàng năm, làng Trung Yên trang trọng tổ chức ngày giỗ chung, báo công các vị khai khẩn, thần Thành hoàng làng. Dịp này, các sắc phong được mở để con cháu lớp sau chiêm ngưỡng, từ đó mà “biết phấn đấu, chú tâm học hành làm rạng danh tổ tiên”.

P/v: Ông Trương Văn Bảo- Hội chủ làng Trung Yên- Triệu Độ- Triệu Phong- Quảng Trị

Trong rất nhiều giá trị văn hóa vẫn còn lưu giữ đến ngày hôm nay thì những sắc phong còn giữ lại được chính là những vật báu vô giá của nhân dân làng Trung Yên. Từ những bản sắc phong của các bậc tiền nhân để lại, những thế hệ con cháu hôm nay của làng Trung Yên luôn luôn thành kính ngưỡng vọng, thực hiện tốt những điều căn dặn của cha ông, giữ gìn nếp làng và xây dựng cuộc sống mới trên quê hương, nỗ lực học tập, trau dồi đạo đức, góp phần xây dựng làng quê ngày càng giàu đẹp… Nhiều con cháu trong làng đều đỗ đạt cao, trở thành những văn nhân, học sỹ nổi tiếng cũng như thành công trên con đường sự nghiệp…

P/v: Ông Trương Văn Dinh- Trưởng Ban điều hành làng Trung Yên- Triệu Độ- Triệu Phong- Quảng Trị

Đình làng Trung Yên là công trình có giá trị về mặt lịch sử văn hóa đến nay vẫn giữ được những nét rêu phong, cổ kính, là nơi tổ chức nhiều sự kiện văn hóa truyền thống của làng. Trải qua thời gian với sự tác động của thiên nhiên, con người, ngôi đình không còn mang kiến trúc nguyên vẹn như trước. Hầu hết các sắc phong đều được dân gian cất giữ thủ công ở đây mà chưa có biện pháp bảo quản khoa học, phù hợp khiến một số bản sắc phong có dấu hiệu xuống cấp. Mặt khác, do kiến thức hạn chế nên các bậc bô lão chỉ nắm khái quát nội dung các bản sắc phong, chứ không rõ tường tận chữ nghĩa.

P/v: Ông Trương Thanh Triều- làng Trung Yên- Triệu Độ- Triệu Phong- Quảng Trị

“Cây có gốc mới nở cành xanh ngọn/ Nước có nguồn mới bể rộng sông sâu”. Đạo lý ấy như kim chỉ nam để trải qua hàng trăm năm, những sắc phong cổ xưa ấy vẫn được người dân làng Trung Yên gìn giữ như báu vật.  Các sắc phong không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật Hán Nôm độc đáo mà còn là nguồn tư liệu quý chứa đựng nhiều ý nghĩa lịch sử của làng, đồng thời qua đó, chúng ta có thể hiểu thêm về phong tục tập quán, đời sống tâm linh, tín ngưỡng dân gian, nghệ thuật hội họa, kỹ thuật làm giấy cổ xưa...Với người dân Làng Trung Yên, đó không đơn thuần là những “bằng khen”, “huân chương” của làng, xã hay cá nhân mà còn chứa đựng giá trị tinh thần, trở thành động lực để người dân giữ làng, giữ nước và giữ gìn kho tư liệu thiêng quý ấy để bồi đắp truyền thống tốt đẹp của quê hương cho thế hệ trẻ mai sau.