LÀNG ĐÔNG HÀ XƯA VÀ NAY.

                                                                             (Xuân Dũng-Lê Tú)

-Lời:

   Lịch sử của một vùng đất dưới góc nhìn địa danh trong rất nhiều trường hợp lại là những câu chuyện lý thú. Ví như thành phố Đông Hà ngày nay lại có nguồn gốc sâu xa từ một làng quê đã hàng trăm năm tồn tại nơi đây với tên gọi Đông Hà. Quá trình phát triển của một vùng quê từ một làng biến đổi thành một đô thị tỉnh lỵ mà vẫn giữ nguyên tên chứa đựng bao điều cần khám phá (tên phim).

    Tìm lại dấu xưa của những người đi mở cõi ở một nơi chốn mang tên gọi Đông Hà, cảm giác trong mắt nhìn cảnh tượng của mấy trăm năm trước khi cha ông đã vào dựng nghiệp nơi này. Họ đã dựng nhà, mở đất. Mỗi tấc đất mà người xưa khai phá đều trĩu nặng ân tình của những tấm lòng đã quyết chí lập làng quê mới. Sự tạo dựng của người đi trước đã hình thành nên những làng quê, những thành quả mà bao đời nối tiếp nhau gây dựng để con cháu bây giờ thừa hưởng và phải có trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ để xứng đáng với cha ông.

*Ông Nguyễn Văn Hòe, Trưởng Ban điều hành làng văn hóa Đông Hà, nói

   Tên gọi Đông Hà ngụ ý là có con sông chảy ở phía Đông. Làng được hình thành dọc theo con sông Hiếu nên có nhiều duyên nợ với dòng chảy xuôi về biển cả. Xin nói thêm, tên gọi này đã đi vào hai câu đối khá nổi tiếng được lưu truyền từ xưa được nhiều người thán phục: “Trai Tân Trúc chặt tre, thở hoi hóp/ Gái Đông Hà xúc hến hát nghêu ngao”. Câu trên toàn cây họ tre sống trên cạn: trúc, tre, hóp, câu dưới toàn loài nhuyễn thể sống dưới nước: hà, hến, ngao. Thật là đăng đối !

   Ngày trước cả vùng đất Đông Hà hầu như chủ yếu là làng mạc, người dân quen sống với nghề nông bao đời do cha ông truyền lại. Họ luôn gắn bó với đất đai quanh năm suốt tháng, với những nhọc nhằn của một nắng hai sương. Rồi sau này, thế gian biến cải, nhiều góc làng xưa nay đã thành phố xá, nhiều nông dân đã biến thành thị dân như một lẽ thường tình. Cảnh vật quê hương cũng không còn thuần nông như trước mà đã có nhiều sắc thái chen nhau, làm nên một bức tranh quê ngay giữa lòng phố xá để gợi nhắc đến hai khái niệm  vừa cụ thể, hữu hình vừa bàng bạc, sâu xa. Đó là làng Đông Hà và phố Đông Hà.

   Theo Lê Qúy Đôn thì làng Đông Hà xưa kia thuộc tổng An Lạc, huyện Đăng Xương, phủ Triệu Phong. Đơn vị hành chính này tồn tại cho đến thời Pháp thuộc, nay thuộc phường 3, thành phố Đông Hà. Làng Đông Hà với vị trí địa lý thuận lợi như gần sông, gần chợ, về sau gần đường tàu Bắc-Nam nên bà con dễ sinh cơ lập nghiệp. Người dân nơi đây có thể trồng lúa, trồng rau, lại cũng có thể nuôi cá, tôm và buôn bán chạy chợ. Chính vì đất lành chim đậu nên theo thời gian, từ mấy hộ ban đầu nay đã quần cư 12 họ tộc cùng nhau cố kết trong tình nghĩa xóm làng xây đắp quê hương trải qua nhiều biến cố long trời lở đất, những đổi thay tận gốc rễ thôn trang. Bà con vẫn khắc ghi công ơn của những bậc tiền nhân lập làng

*Ông Nguyễn Văn Hòe, Trưởng Ban điều hành làng văn hóa Đông Hà, nói

   Sẽ là thiếu sót nếu tìm hiểu Đông Hà mà lại quên nhắc đến nghề rèn truyền thống nơi đây. Xóm rèn Đông Hà nay thuộc khu phố 1, phường 3 đã có tuổi đời hàng thế kỷ. Đây là nghề truyền thống khá nổi danh từ bao đời nay. Lúc trước người Đông Hà chủ yếu là cư dân nông nghiệp. Họ làm ruộng, cấy cày hoặc chặt củi, tất cả đều trông cậy vào những lò rèn sớm hôm đỏ lửa. Những dụng cụ sản xuất nông nghiệp ra đời từ bàn tay khỏe mạnh và khéo léo của những người thợ đã trở thành người bạn thiết thân, gần gũi mỗi ngày của nhà nông và cả những ngành nghề khác.

*Ông Nguyễn Văn Tân,kp1, phường 3, nói

*Ông Nguyễn Đức Chính, khu phố trưởng, kp1, phường 3, nói

 Làng Đông Hà hôm nay cũng đã khác xưa nhiều lắm, có những bước tiến đáng kể nhờ sự đồng tâm hiệp lực của bao thế hệ của con dân nơi đây chung lòng chung sức, vì sự hưng thịnh của làng quê, phố xá thân thuộc của mình.

*Ông Nguyễn Văn Trường, Chủ tịch Uỷ ban MTTQVN phường 3, nói

   Dẫu nhiều điều đã đổi thay theo chiều phát triển chung của quy luật xã hội như phố xá, đường sá, cầu cống giao thông ngày càng thuận tiện thì làng Đông Hà xưa và nay vẫn giữ được nhiều vẻ riêng của một vùng quê ở chốn thị thành. Ấy là tinh thần quý giá của tình quê mộc mạc mà sâu sắc như chính tâm hồn con người, như chính hồn vía của quê hương xứ sở.  Họ chính là những tế bào tạo nên sức sống của một Đông Hà từ hôm qua cho đến hôm nay và  cả mai sau.