Dọc đường văn nghệ :

    DẤU ẤN MỘT TRONG CÔNG TRÌNH TRONG TÁC PHẨM VĂN NGHỆ.

MC: Xin kính chào quý vị và các bạn, cảm ơn quý vị và các bạn đang nghe chuyên mục Dọc Đường Văn nghệ của Đài PTTh Quảng Trị.

MC: Thưa quý vị và các bạn, Trên dải đất miền Trung, hiếm có một công trình thủy lợi nào để lại dấu ấn đậm sâu trong những sáng tác của văn nghệ sĩ, đặc biệt là với những tên tuổi như Trần Hoàn và Trịnh Công Sơn như công trình đại thủy nông Nam Thạch Hãn.

( Đọc trên nền bài hát – Câu hò trên công trình Nam Thạch Hãn )

MC: Công trình thủy nông Nam Thạch Hãn là một công trình mang tầm thế kỉ, đặc biệt ghi dấu ấn về mối quan tâm sâu sắc của Tổng Bí thư Lê Duẩn đối với sự phát triển của quê hương. Trong thời điểm đất nước mới thống nhất, đời sống nhân dân còn khó khăn, cùng với nhiều chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm vận động nhân dân hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng cuộc sống mới, chủ trương xây dựng công trình thủy lợi Nam Thạch Hãn mang ý nghĩa chiến lược quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân. 

MC: Chính ý nghĩa to lớn với quê hương Quảng Trị mà dù năm tháng qua đi, quê hương đã đổi thay rất nhiều nhưng những câu chuyện, những ký ức một thời sôi nổi vẫn còn vẹn nguyên trong tâm trí nhiều người đã từng tham gia xây dựng công trình năm ấy.

MC: Mời quý vị và các bạn một lần nữa trở về những miền ký ức đó qua một số tác phẩm văn nghệ nổi tiếng viết về công trình thủy nông Nam Thạch Hãn.

 Vuốt nhạc lên cho đến hết  ½ bài hát Công trình Nam Thạch Hãn

Cho đến hôm nay nhiều người vẫn nhớ về bài hát “Câu hò trên công trường Nam Thạch Hãn” của nhạc sĩ Trần Hoàn mà quý vị và các bạn vừa nghe về công trình đại thủy nông trên vùng đất Bình Trị Thiên khi chiến tranh vừa tan khói súng không lâu. Chất liệu âm nhạc lấy từ dân ca hò khoan Lệ Thủy, sáng tác thành ca khúc với giai điệu khỏe khoắn, tiết tấu phù hợp với không khí lao động tập thể nơi công trường, có tác dụng động viên tinh thần của những người "vắt đất ra nước, thay trời làm mưa". Cứ sáng sáng, chiều chiều tiếng loa phóng thanh của công trường phát đi nhiều ca khúc cách mạng, trong đó có bài hát này cảu nhạc sĩ Trần Hoàn.

    Ta nắn dòng mương bắc qua sông qua suối

Ta cho dòng nước biếc đó chảy xuống đồng xa

Anh em ta ơi, ới chị em ơi.

Ta bắt tay vào nhanh ta đào thật sâu

Khoan ơi dô khoan xin mời các bạn.

Khoan ơi dô khoan ơi hò là dố khoan.

Chừ đượm mồ hôi để ngày mai say mùa.

Cho đồng hoang hóa lên xanh lúa xanh mầu

Con sông quê hương ơi ta mến ta thương

Bắt chảy ngược dòng thêm tưới mát đồng xa

Cho đêm đêm ta nghe văng vẳng câu hò…"

 Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn mùa xuân 1978 cũng đã về Quảng Trị “đi thực tế” viết thành bút ký nóng hổi“Tháng 3 trên công trường Nam Thạch Hãn”. Không khí công trường, cảnh vật và con người được nhìn qua lăng kính của một nghệ sĩ đa tài: "Đầm đơn đầm đôi rập ràng nện chặt bờ đập mới nhú. Tiếng đập nhịp nhàng đến độ muốn khơi dậy một tiếng hò nện đã quen. Nước ứa ra ở đoạn thấp của con kênh dự trù. Một tốp nữ tát nước ra ngoài, đều tay như múa. Hiện trường bỗng chốc mang cái khí hậu của một sân khấu rộng rãi ngoài trời, màu đất đỏ non tươi làm nền cho một đại vũ khúc mang tên công trình đại thủy nông Nam sông Thạch Hãn".

    “Đội nữ gánh đất từ đồi cao lao xuống nhanh như những cánh hải âu vụt xuống mặt sông”, “Đoàn quân chân đất khuôn mặt hiền từ nhưng thách đố. Mỗi bàn chân có năm ngón. Mười ngón chân bám chặt mặt đất như những câu móc bằng thép nguội. Không gì gỡ ra nổi. Những bàn chân bỗng chốc dạy cho tôi biết vì sao mặt đất quê hương này không bao giờ mất được. Những ngón chân rễ cây đại ngàn đã cắm sâu vào lòng đất nước”.

            MC: Thưa quý vị và các bạn, Công trình đại thủy nông Nam Thạch Hãn (dân gian quen gọi là Đập Trấm) khởi công năm 1978 và hoàn thành năm 1981 với sự tham gia của hàng vạn con người. Bằng ý chí và nghị lực phi thường những cán bộ, chiến sĩ 202 (phiên hiệu của lực lượng) cùng với đơn vị quân đội địa phương đã vượt qua đói, rét, nắng lửa, gió Lào, bệnh tật, bom mìn còn lại dày đặc sau chiến tranh để hoàn thành sứ mệnh lớn lao đem nước về cho vùng đất khát. Một việc “thi gan với trời” mà nhiều người cho là ảo tưởng.

Nhiều người dân Bình Trị Thiên (Quảng Bình - Quảng Trị - Thừa Thiên) còn nhớ như in thời ấy. Khẩu hiệu của những người tham gia xây dựng công trình  là: “Đập Trấm là cơm no áo ấm! Chúng tôi đi làm thủy lợi với tinh thần như là bộ đội đi chiến đấu”. Đúng họ là người lính thời bình. Tên gọi, phiên hiệu tương tự quân đội. Tất cả được chia thành các Sư đoàn, có điều khác dưới Sư đoàn là các Đại đội trực thuộc. Sư đoàn thường lấy theo tên gọi của các huyện như Sư đoàn Lệ Ninh, Sư đoàn Bến Hải... Hơn 2 vạn con người, chủ công là lớp trẻ lăn lộn suốt mấy năm trời chân trên công trường thủy lợi. Hầu hết các công đoạn từ đào đấp, gánh đất, bưng đất, đắp đất, đào mương... chỉ làm thủ công. Ông Nguyễn Văn Bài, Nguyên GĐ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Quảng Trị cho biết thêm về ý nghĩa của công trình:

Băng

( Đọc trên nền nhạc không lời  )

Đã 42 năm đã trôi qua kể từ khi công trình thủy lợi Nam Thạch Hãn được xây dựng và mang theo sự đổi mới và phát triển từng ngày trên mãnh đất quê hương.Chúng tôi nghĩ rằng những giọt mồ hôi của vạn người theo năm tháng thành dòng kênh tắm mát ruộng đồng, những giọt máu của những chiến sĩ thủy lợi 202 cũng đã thấm sâu vào đất đai, mùa màng Quảng Trị hiển hiện trong trù phú ruộng đồng, biếc xanh lại giấc mơ no ấm.

Những dòng nước xanh vẫn chảy về cánh đồng dưới trời nắng hạn, những mùa vàng vẫn gợi nhắc về một thời quá khứ gian nan và bi tráng, kể chuyện những người lính thời bình đã hăng hái quên mình đem nước về cho những miền quê, mở ra một chân trời mới. Câu chuyện ấy đã đi vào bài hát một thời hào khí, đã trở thành máu thịt cuộc đời trong kí ức quê hương.

Nhạc cắt

MC: Kính thưa quý vị và các bạn, Quý vị và các bạn đang nghe chương trình dọc đường văn nghệ đang được phát trên sóng phát thanh của Đài PTTh Quảng Trị. Phần cuối chương trình hôm nay mời quý vị và các bạn cùng tìm hiểu về nhạc sỹ Hoàng Thi Thơ qua ghi chép của BTV Xuân Dũng

  MC: Nằm bên cạnh dòng sông Thạch Hãn, làng Bích Khê từ lâu được biết đến như một làng cổ trên đất Quảng Trị, một nơi chốn được xem là địa linh nhân kiệt nổi danh. Làng quê hiền hòa giữa vùng đồng bằng Triệu Phong qua mấy trăm năm tuổi vẫn luôn bâng khuâng gợi cội nhớ nguồn.

   Trong lịch sử âm nhạc hiện đại Việt Nam, nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ  sinh năm 1929 mất năm 2001 là một chân dung nổi tiếng được hàng triệu khán giả hâm mộ. Ông đã sáng tác gần 200 ca khúc, được nhớ đến bởi những bài hát  mang âm hưởng dân gian, chất chứa tình quê, hồn quê lai láng như : Đường xưa lối cũ, Trăng rụng xuống cầu, Rước tình về với quê hương, Duyên quê, Túp lều lý tưởng…những ca khúc trở thành tiếng lòng người Việt qua mấy thế hệ. Ngoài tư cách là một nhạc sĩ nổi tiếng, ông còn là nhà soạn kịch và đạo diễn phim video.

  Đánh giá ca khúc của ông, nhạc sĩ Tuấn Khanh, khẳng định:  Âm nhạc của Hoàng Thi Thơ là một nét độc đáo, không lẫn lộn với bất kỳ ai. Nhạc thuật của ông biến hóa đôi khi hết sức dàn trải, đôi khi lại ứng dụng phương thức điệp âm, môtip rất gần gũi dễ nhớ, nhưng trong ca từ luôn luôn giàu có hình ảnh những nét đẹp của quê hương, khát vọng cho một tương lai tươi sáng. Giai điệu của ông phần lớn sảng khoái, sôi nổi và là một sự kết hợp độc đáo của phong cách của miền Trung - Quảng Trị quê hương ông và miền Nam - nơi ông có hơn 40 năm sống và sáng tác, hoạt động nghệ thuật.

Vốn từng tham gia kháng chiến, là bạn của những nghệ sĩ thế hệ đầu của Việt Nam như nhạc sĩ Trần Hoàn, nhà thơ Lưu Trọng Lư... miêu tả của ông trong âm nhạc cũng đầy tính cổ điển nhưng lại rất thơ mộng và dân dã. Nhiều bài hát của ông gần như là bài hát “cửa miệng” của các thế hệ người Việt dù ở trong nước hay đi xa, như Ðường xưa lối cũ, Trăng rụng xuống cầu, Rước tình về với quê hương, Ðám cưới trên đường quê, Ô kìa đời bỗng dưng vui...

 Khi về ngôi nhà thơ ấu kỷ niệm nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ sẽ thấu hiểu hơn về nơi chôn nhau cắt rốn của một tài năng âm nhạc. Những bài hát của ông vẫn vang lên sau lũy tre làng, bên những hàng cau cho dù người sáng tác đã từ lâu đi vào miền thương nhớ. Họ, sau những bận rộn bên cánh đồng làng vào mùa thu hoạch lại gặp nhau trong những ngôi nhà của làng mạc Việt Nam mà hát cho nhau nghe những điều máu thịt mà người nhạc sĩ đã từng gởi gắm. Đó chính là hạnh phúc giản dị mà lớn lao của một đời nghệ sĩ. Và cho dù ông đã đi xa thì những người yêu quý ông vẫn tìm đến nghĩa trang ở tận nước Mỹ xa xôi mà thắp nén hương lòng tưởng nhớ.

MC: Chào kết