Ký

                                                   TRƯỜNG CA CỦA NƯỚC...

                                                                                                         (Xuân Dũng)

   Đất Quảng Trị từ xa xưa đã được mệnh danh là vùng Ô Châu ác địa, nghĩa là thiên nhiên khắc nghiệt mà biểu trưng là nắng lửa gió Lào, thiên tai hạn hán thường xuyên đe dọa cuộc sống con người, nhất là người nhà nông quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Bởi vậy mơ ước về một nguồn nước để tắm mát ruộng đồng là một ước mơ chảy bỏng.

   Trải qua kiến tạo, Quảng Trị có hơn 130 hồ đập, đây chính là nhân tố quan trọng bậc nhất phục vụ cho công tác thủy lợi, thủy điện,  tưới mát ruộng đồng, tạo nên những vụ mùa bội thu no ấm và cũng là những điểm nhấn sinh động của cảnh quan làng mạc, tô vẽ cho bức tranh quê. Những hồ nước này gắn bó mật thiết với sản xuất nông nghiệp và đời sống nông thôn đến nỗi như những đường nét song trùng không thể tách rời nhau một khi hình dung về quang cảnh quê hương.

   Có một công trình  ra đời cách đây gần bảy mươi năm, được coi là mở đầu cho lịch sử thủy lợi Quảng Trị thời hiện đại, có một vị trí rất quan trọng nhưng lại rất ít người biết đến, đó là công trình Bàu Nhum thuộc đặc khu Vĩnh Linh đầu thập niên 60 của thế kỷ trước. Đây là công trình thủy lợi  được khai sinh từ bàu nước tự nhiên có tác dụng tưới mát cho khoảng 700 ha lúa ở Vĩnh Linh từ khi ra đời cho đến tận bây giờ. Đây là công trình ra đời cũng vào những tháng năm gian khó nhất của miền Bắc sau ngày hòa bình lập lại bởi hiệp định Gieneve. Mặc dù gặp muôn vàn khó khăn về nhân tài vật lực nhưng đảng bộ, chính quyền và nhân dân đặc khu Vĩnh Linh lúc ấy đã quyết tâm sắt đá tạo dựng nên một công trình thủy lợi đặt nền móng cho nông nghiệp Quảng Trị phát triển đột phá. Đây là công trình thủy lợi độc đáo được xây dựng bằng thủ công và đắp bằng cát nhưng lại có độ bền đáng khâm phục. Mặc dù qua nhiều thử thách của chiến tranh, thiên tai và thời gian nhưng nó vẫn tồn tại hiên ngang, tắm mát cho nhiều cánh đồng phía bắc của quê hương Quảng Trị. Nó tượng trưng cho ý chí, trí tuệ và bản lĩnh cũng như tình yêu quê hương sâu sắc của những người hết lòng trong tái thiết quê hương khi nước nhà còn đang chia cắt; để lại mọt bài học về sự tận hiến từng được văn chương  ngợi ca khi phản ánh thực tế một thời " Bàn tay làm nên tất cả/Có sức người  sỏi đá cũng thành cơm".

  Mấy chục năm qua, thủy lợi Quảng Trị tiếp tục tạo nên những dấu son trên gương mặt nông nghiệp quê nhà với những công trình nối tiếp nhau đưa nước về những vùng đất khát. Những cái tên như Nam Thạch Hãn, Bảo Đài, Trúc Kinh, Rào Quán ngày càng trở nên thân thuộc với nhà nông Quảng Trị. Những công trình này là mơ ước bao đời với nông dân lam lũ, cơ hàn từ ngàn xưa nhưng mãi vẫn chưa thành hiện thực. Chỉ sau khi nước nhà thống nhất, đặc biệt là sau ngày tái lập tỉnh mới có thể huy động nguồn lực tạo nên những công trình thủy lợi, thủy điện, làm nên những  "cú hích" đổi thay căn bản về chất và lượng trên mặt trận nông nghiệp, đem lại no ấm cho rất nhiều làng quê, bảo đảm được an ninh lương thực; đổi đời hàng chục vạn hộ nông dân,  để nói như một nhà kinh điển nổi tiếng: hãy để nông dân suy nghĩ trên luống cày của họ. Bộ mặt tam nông: nông nghiệp, nông dân và nông thôn đã có những chuyển biến ngoạn mục, mà trong đó có sự tương tác trực tiếp và to lớn của những công trình thủy lợi trên quê hương Quảng Trị. Dù khiêm tốn nhưng chúng ta vẫn có thể khẳng định rằng đó là một trong những thành công cơ bản được minh chứng hùng hồn không thể nào nói khác trong mấy chục năm qua.

  Nếu thủy lợi Bàu Nhum là dấu ấn quan trọng thời nước nhà còn chia cắt thì công trình đại thủy nông Nam Thạch Hãn là bản tráng ca hùng vĩ của nước sau ngày giang sơn nhất thống mà dân gian quen gọi vắn tắt là thủy lợi  Đập Trấm. Công trình này được khởi công vào cuối thập niên 70 và hoàn thành vào đầu thập niên 80 của thế kỷ trước, chủ yếu cũng bằng thủ công. Được xây dựng cũng vào thời điểm hậu chiến trong hoàn cảnh cam go khi đạn bom còn sót lại sau chiến tranh, đói rét, ốm đau vây bủa mọi người nhưng vượt lên tất cả những bàn tay, khối óc của người dân Bình Trị Thiên đã viết nên trang sử hoành tráng để đời, chặn dòng sông Thạch Hãn, tạo nên một Đập Trấm kỳ vĩ, tưới mát cho một nửa nền nông nghiệp Quảng Trị và góp phần cho thủy lợi của Thừa Thiên-Huế. Cũng cần nói thêm rằng, chỉ huy trưởng công trường ngày đó là kỹ sư thủy lợi Nguyễn Đức Hoan, sau này là Bí thư tỉnh ủy tỉnh Quảng Trị. Công trình này đúng nghĩa  là "cỗ máy cái" thủy lợi Quảng Trị với tác dụng rất to lớn không chỉ về tưới tiêu mà còn về nhiều mặt khác như cải tạo môi trường, cảnh quan, tạo nên những đột biến căn bản và lâu dài. Điều này cũng đã được chứng thực gần bốn chục năm qua.

   Muốn hiểu tác dụng thủy lợi như thế nào hãy nhìn vào thực tế cuộc sống, hãy nhìn vào những cánh đồng Quảng Trị sẽ biết được câu trả lời rõ nhất từ đất và nước.

   Nói đến công trình đại thủy nông Nam Thạch Hãn không thể không nhắc đến một người ưu tú của quê hương Quảng Trị, cố TBT Lê Duẩn. Người lãnh đạo cao nhất của Đảng ngoài chuyện quốc gia đại sự vẫn luôn đau đáu với quê nhà, trong đó có việc tâm huyết với công trình thủy lợi Nam Thạch Hãn để làm thay đổi diện mạo của nông nghiệp Quảng Trị. Nguyện vọng tha thiết của người con từng gắn bó bên dòng sông Thạch Hãn là làm thế nào để lấy nước chính con sông này tưới mát ruộng đồng, đem lại no ấm cho bao người. Tâm nguyện ấy đã thành hiện thực với sự ra đời của công trình thủy lợi thế kỷ ở Quảng Trị, đáp ứng khát khao của đất và người quê hương, đem lại cuộc sống ấm no và an lành cho những ước mơ nay đã thành hiện thực.

   Câu chuyện thủy lợi không chỉ gói gọn trong lĩnh vực nông nghiệp mà còn đem lại những thu hoạch thực sự về chính trị, về thế thái nhân tình. Một bài học lớn được rút ra, đó là khi trên dưới một lòng thì nhất định sẽ làm nên mọi việc dù khó khăn đến mấy. Ý Đảng, lòng dân thống nhất không hề là câu khẩu hiệu nếu ta biết nhìn lại những bài học sinh học từ quá khứ không xa và biết thành tâm vận dụng vào hiện tại.

     Nước là mạch nguồn muôn đời cho sự sống và cuộc đời no ấm...