QRTV Giới thiệu: Thưa quý vị, Như chúng ta đã biết trong kho tàng Di sản văn hóa Quảng Trị phong phú với các loại hình văn hóa vật thể và phi vật thể, Bên cạnh đó, lịch sử văn hóa Quảng Trị là một câu chuyện xuyên suốt từ giai đoạn người Việt từ đàng Ngoài vào đàng Trong mở cõi, lập làng cho đến ngày hôm nay, để lại cho chúng ta những ngưỡng vọng không chỉ Đất mà còn Người Quảng Trị, với những danh nhân văn hóa lịch sử từ xưa cho đến nay.

Chuyên mục “ Sắc màu Văn hóa và Đời sống” với chủ đề “ Danh nhân Quảng Trị: Bùi Dục Tài” được phát sóng vào lúc 17h ngày16 tháng 9 năm 2022 và phát lại vào lúc 16 h ngày chủ nhật 18/9/2022. Kính mời quý vị quan tâm đón nghe

CHƯƠNG TRÌNH ‘ SẮC MÀU VĂN HÓA & ĐỜI SỐNG”

( SỐ 16/9/2022)

Lời xướng + Nhạc hiệu chương trình

 Kính chào quý vị và các bạn, quý vị và các bạn đang lắng nghe chương trình “Sắc

màu văn hóa- đời sống” được phát trên sóng phát thanh của Đài PTTH Quảng Trị.

Tần số 92,5 Mhg, thời gian vào lúc 17 h ngày thứ 6 và 16 h ngày chủ nhật hàng

tuần.

Thưa quý vị, Như chúng ta đã biết trong kho tàng Di sản văn hóa Quảng Trị phong phú với các loại hình văn hóa vật thể và phi vật thể, Bên cạnh đó, lịch sử văn hóa Quảng Trị là một câu chuyện xuyên suốt từ giai đoạn người Việt từ đàng Ngoài vào đàng Trong mở cõi, lập làng cho đến ngày hôm nay, để lại cho chúng ta những ngưỡng vọng không chỉ Đất mà còn Người Quảng Trị, với những danh nhân văn hóa lịch sử từ xưa cho đến nay.

Trong chương trình hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý vị “ Danh nhân lịch sử văn hóa Quảng Trị: Bùi Dục Tài. Trong tiểu mục “Nghệ thuật và cuộc sống” nhân dịp đầu năm học mới, chúng tôi sẽ giới thiệu ca khúc“ Ký ức tinh khôi” của tác giả người Quảng Trị: Trương Thị Hằng Nga. Phần cuối của CT là mục giới thiệu đêỉm đến Quảng Trị- Chùa Quan Khố-nơi găn liền với danh nhân lịch sử văn hóa Bùi Dục Tài.

           Nhạc cắt + Lời xướng tiểu mục “Sắc màu văn hóa”

MC: Kính thưa quý vị và các bạn,Làng Câu Nhi thuộc huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, là một làng có tiếng văn vật. Mảnh đât này đã sản sinh ra nhiều nhân vật vang bóng một thời như: Hoàng Bôi, Trần Hữu Mậu, Bùi Văn Tú, trong đó, nổi danh là Danh nhân Bùi Dục Tài. Trong chương trình trước chúng tôi đã giới thiệu đến quý vị cuộc phỏng vấn trao đổi giữa Nhà báo Việt Hà với Tiến sĩ Sử học Nguyễn Bình- Chủ tịch Hội Khoa học- Lịch sử tỉnh Quảng Trị về Danh nhân Bùi Dục Tài- người con của làng Câu Nhi. Mời quý vị đón nghe ( trích băng)

    Nhạc cắt + Lời xướng tiểu mục “Nghệ thuật và cuộc sống”

( Kỹ thuật phát bài hát “ Ký ức tinh khôi”)

MC: Quý vị và các bạn vừa nghe xong ca khúc “Ký ức tinh khôi” một sáng tác của tác giả trẻ quê ở Quảng Trị- Cô giáo Trương Thị Hằng Nga.Trong chương trình hôm nay những người thực hiện CT có cuộc trò chuyện với tác giả Trương Thị Hằng Nga. Xin giới thiệu thêm là hiện nay cô giáo Trương Thị Hằng Nga đang là giáo viên dạy tiếng Anh tại Trường tiểu học & THCS Hải Khê, Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị.

Mc: Trước hết xin cảm ơn cô  Trương Thị Hằng Nga đã nhận lời mời tham gia chương trình ạ.

-TTHN: Xin chào Nhà báo Việt Hà, chào quý thính giả nghe Đài

MC: Vâng, khán thính giả vừa nghe ca khúc “ Ký ức tinh khôi” một sáng tác rất hay, giai điệu ca từ trong sáng về học trò, qua sự thể hiện của ca sỹ Khánh Huyền, cô  có thể chia sẽ cảm xúc và hoàn cảnh ra đời của ca khúc này ạ?

-TTHN: Nói về hoàn cảnh cũng như cảm xúc khi sáng tác.

MC: Vâng, được biết cô ngoài sáng này có những sáng tác rất cảm xúc về mái trường thân yêu, tình thầy trò, cô có thể cho biết tên những sáng tác này

-TTHN:….

MC:  Vâng đối với nhiều người thì kỷ niệm học trò luôn ăm ắp trinh nguyên, với một cô giáo nhiều năm trong nghề luôn tâm huyết với nghề như cô chắc đó là máu thịt và tâm huyết của mình. Quay trở lại với ca khúc “ Ký ức tinh khôi”, vậy nghệ thuật sáng tác ca khúc này cô đã dung như thế nào ạ

TTHN: Nói về giai điệu, thủ pháp sáng tác

MC: Vâng, hiện cô đang có những sáng tác gì mới và đang ấp ủ dự định gì trong tương lai ạ

TTHN: trả lời

MC: Vâng, như đã nói trên Cô Trương Thị Hằng Nga là một người giáo viên, chưa phải là một nhạc sĩ chính thức, nhưng với sự đam mê nghệ thuật, tìm tòi học hỏi, đã sáng tác nhiều ca khúc hay được công chúng đón nhận như ca khúc “ Bến Bờ của yêu thương”, “ Cam Lộ ngày về”, “ Quảng Trị một tình yêu”…

Cảm ơn cô đã có cuộc trò chuyện này. Những người làm CT và thính giả chúc cô luôn sức khỏe và có những sáng tác hay phục vụ công chúng.

TTHN: Xin cản ơn Nhà báo Việt Hà và thính giả nghe Đài.

 ( Kỷ thuật viên phát bài hát Ky ức tinh khôi

Nhạc cắt + Lời xướng tiểu mục “Điểm đến Quảng Trị”

MC: Thưa quý vị và các bạn. Quý vị và các bạn đang nghe chương trình Sắc màu văn hóa[ Đời sống của Đài PTTH Quảng Trị.

 Thưa quý vị, Trong thiết chế văn hóa của nông thôn Việt bao đời nay thì đình, chùa và miếu vũ  luôn song hành tồn tại bên nhau, đáp ứng nhu cầu về đời sống tinh thần của một cộng đồng dân cư. Sự ra đời của ngôi chùa làng được xem như là một chỗ dựa tâm linh của những người nông dân hiền lành chân chất, vốn chịu nhiều khó khăn và thách thức trong cuộc sống. Khi những người dân Việt từ Đàng Ngoài đến định cư ở vùng đất mới, trước những bất an của thiên nhiên giặc giã hoành hành, thì nhu cầu ấy càng nên bức thiết. Chùa Quan Khố ở làng Câu Nhi, xã Hải Tân, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị cũng được hình thành từ trong hoàn cảnh ấy.

“Câu Nhi  là một làng cổ của tỉnh Quảng Trị, nằm ở phía nam của huyện Hải Lăng, làng được bao bọc bởi 2 con sông: Ô Lâu từ Huế chảy ra và sông Ô Giang từ Vĩnh Đinh chảy vào. Làng Câu Nhi được hình thành từ cuối thời Trần, đầu thời Lê, trong khoảng thời gian 1407 đến năm 1427. Lúc sơ khởi làng có tên là Câu Lãm, trung tâm của làng lúc đó ở Đại Đồng sau chuyển đến vùng đất như ta thấy hiện nay và đổi tên thành Câu Nhi.

 Ngay sau khi đã ổn định cuộc sống và thiết lập hương hiệu, người dân đã tiến hành xây dựng đình, chùa, miếu vũ và các thiết chế văn hóa của mình. Ngôi đình làng Câu Nhi xưa là ngôi đình lớn và đẹp có tiếng khắp vùng. Trải qua bao biến thiên thăng trầm của lịch sử, hiện nay đình được thu gọn lại với hai nếp nhà 3 gian 2 chái, xây theo lối chữ Nhị, phía trước là tiền đường, phía sau là chính điện, vững chãi tôn nghiêm. Song hành cùng với ngôi đình thì chùa làng Câu Nhi cũng ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu về mặt tâm linh, nơi nương tựa tinh thần cho người dân.

“ Quan khố tự” hay là Chùa Quan Khố là tự khởi của chùa làng Câu Nhi hiện nay, chùa do ông Bùi Dục Tài, tiến sỹ khai khoa xứ Đàng trong phụng lập vào thế kỷ 16. Ngày nay, có lẽ không nhiều người được biết đến cái tên chùa Quan Khố mà chỉ quen gọi Chùa Câu Nhi hay Niệm Phật đường Câu Nhi. Vì sao chùa lại có tên là “Quan Khố”? theo lời của các bậc cao niên của làng và gia phả của các họ tộc thì Quan Khố tự được hình thành và có tên gọi từ những yếu tố lịch sử nước Việt lúc bấy giờ. Ông Bùi Quang Nhị- Một hào lão làng Câu Nhi, cho biết  ( Trích băng 1)

Qua các nguồn tư liệu khác nhau được biết vào lúc mới lập làng bên cạnh việc chống chọi lại thiên nhiên khắc nghiệt của vùng “ Ô châu ác địa” thì người dân xứ này còn phải chống chọi lại quân Minh sang xâm chiếm. Dưới sự chỉ huy của các tướng lĩnh địa phương như Tổng binh Phạm Duyến, Tướng công Nguyễn  Văn Chánh đã cùng dân binh địa phương tập luyện võ nghệ, lập các kho lẫm để chứa lương thực nhằm mục đích tích trữ quân lương để nuôi binh đánh giặc. Đến thời nhà Lê, Tiến Sỹ Bùi Dục Tài- người quê làng Câu Nhi đã xin triều đình cho tu bổ một trong các kho lẫm đó để làm chùa làng, “ Quan khố tự” đã ra đời trong hoàn cảnh như thế.

Từ thế kỷ 19 trở về trước thì ngôi chùa có kiến thức là một ngôi nhà rường bằng gỗ 3 gian, 2 chái, bố trí theo trục dọc đễ thuận tiện cho việc hành lễ. Cho đến những năm đầu của thế kỷ 20 thì ngôi chùa được tu sửa, mở rộng khuôn viên và xây dựng thêm hệ thống cổng tam quan bằng gach, ghep mãnh sành sứ như ta thấy ngày nay. Đến năm 1949 chùa bị quân Pháp đốt cháy chỉ còn lại cổng Tam quan, sau đó người dân trong làng đã đóng góp để dựng lại ngôi chùa và tiến hành tu sửa chùa vào các năm 1959, 1985, 1987 và 1989. Dù cho bao nhiêu biến cố của lịch sử, người dân làng Câu Nhi cũng luôn trân quý ngôi chùa làng của mình. Ông Bùi Quang Nhị- Một hào lão làng Câu Nhi, cho biết thêm  ( Trích băng 2)

Như ta thấy thì Chùa Quan Khố ngày nay tọa lạc theo hướng Đông Nam, ngay ở khu đất đầu làng Câu Nhi, canh đường liên các xã Hải Sơn, Hải Tân, Hải Hòa huyện Hải Lăng. Cùng với đình làng, văn thánh, nhà thờ các họ Bùi, Phạm, Lê thì sự hiện diện của ngôi chùa đã tạo nên một quần thể tâm linh cổ kính đáng ngưỡng vọng. Ngôi chùa hiện tại có lối kiến trúc vừa mang dáng dấp của một ngôi chùa làng vừa mang dáng dấp của Niệm phật đường Phật giáo với việc chỉ thờ Đức phật Thích ca ở chính điện. Tuy vậy, dáng dấp của ngôi chùa làng cổ xưa vẫn còn in ở chùa Quan Khố. Đó là có khá nhiều các bài vị thờ Thành Hoàng; các vị Tiên hiền khai canh, khai khẩn; Thập nhị tôn phái của làng; các danh nhân có nhiều công đức của làng được phụng thờ tại đây.

Chùa hiện còn bảo lưu và phụng thờ một tượng đức Phật Thích ca bằng gỗ quý có kích thước, cao 60 cm có niên đại hàng trăm năm. Tương truyền ở một ngôi chùa cổ tư nhân do bà Thứ phi triều Lê, họ Phạm người làng Câu Nhi lập ra. Do chiến tranh tàn phá chùa nên làng đã thỉnh pho tượng về thờ tại Chùa Quan Khố. Ở trong khuôn viên của chùa, nằm về phía tay trái còn lưu giữ lại nền móng miếu thờ Tiến sĩ Bùi Dục Tài với diện tích gần 10 m2. Bên cạnh các viên đá tảng chân cột miếu thì còn có một bệ đá hình rùa có kích thước dài 80cm, rộng 59cm. Trên thân rùa có lỗ lõm sâu hình chữ nhật, phần cuối thân rùa bị vát. Theo các nhà nghien cứu thì đây chính là dấu tích của bệ rùa đội bia đá, rất phổ biến thời Lê. Đây chính là bia ghi lại công lao và hành trạng của Tiến sỹ Bùi Dục Tài. Hiện nay, trước đình làng Câu Nhi có lập miếu thờ ông, đình làng và miếu thờ Câu Nhi nằm trong cụm di tích được xếp hạng di tích cấp quốc gia.

Ðình làng Câu Nhi và chùa Quan Khố cũng như cuộc đời sự nghiệp của vị Tiến sĩ khai khoa Bùi Dục Tài đã trãi qua nhiều biến thiên thăng trầm của lịch sử; tuy di chỉ hiện vật còn lại so với ngày xưa không nhiều nhưng đó là những sản phẩm văn hóa được tích hợp sau một chặng đường dài di dân, lập làng không chỉ riêng của người làng Câu Nhi mà còn là chứng nhân quan trọng trong cuộc Nam tiến mở cõi của người Việt trên dãi đất miền Trung. Đây là một điều đáng trân quý chúng ta hãy nâng niu và gìn giữ cho mai sau.

NHẠC CẮT NGẮN

Kính thưa quý vị và các ban. Chương trình “ Sắc màu văn hóa và Đời sống” của Đài PTTH Quảng Trị đến đây kết thúc, chương trình do Việt Hà biên tập. Đỗ Hằng và ……..